DATUM: 08-08-2022
CATEGORIE:
AUTEUR
Bij circulair bouwen wordt gestreefd naar een gesloten kringloop van materialen zodat geen afval meer bestaat. Hierbij worden gebouwdelen zo hoogwaardig mogelijk hergebruikt na einde-levensduur. Er gaan bij deze manier van bouwen dus (in theorie) geen waardevolle grondstoffen meer verloren.
Momenteel is de bouw een industrie waar nog veel verspilling voorkomt. Daarom is een grondstoffentransitie benodigd naar een circulaire bouweconomie. De oplossing is om volgens de principes van circulair bouwen te werk te gaan.
In dit artikel verkennen we de verschillende opties voor circulair bouwen, nu en in de toekomst.
Twee grote uitdagingen waar we in onze huidige maatschappij mee te maken hebben zijn:
Door hergebruik van materialen en producten kunnen we ervoor zorgen dat we schadelijke uitstoot vermijden. Daarmee kan de bouw haar bijdrage leveren aan het mitigeren van de opwarming van de aarde. Tegelijkertijd circuleren grondstoffen eindeloos in de biologische of technologische kringloop waardoor we onze overconsumptie kunnen beteugelen en afval kunnen voorkomen.
In 2016 bestond bijna een kwart van alle producten in de bouwsector uit afval. Sloopafval, afkomstig uit bestaande gebouwen, is hierin nog niet eens meegenomen. Volgens een rapport van de VN uit 2020, is de bouwsector verantwoordelijk voor bijna 40 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. De bouw is dus nog verre van circulair.
In 2016 heeft het kabinet de ambitie uitgesproken dat Nederland in 2050 volledig circulair moet zijn. Om dat te bereiken hebben we nog een lange weg te gaan.
De ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid kunnen niet snel genoeg gaan; in 2030 moet Nederland al 50 procent minder primaire grondstoffen gebruiken. De stap naar circulair bouwen is dus niet alleen belangrijk, maar zelfs onvermijdelijk.
Jacqueline Cramer van het Utrecht Sustainability Institute heeft het 10R model voor circulariteit geïntroduceerd. Dit model bestaat uit 10 stappen om tijdens het ontwerpproces van bouwprojecten bewustzijn te creëren over de grondstoffen die worden gebruikt.
Produceer alleen als het echt nodig is, met grondstoffen die echt nodig zijn. Worden er grondstoffen gebruikt die onnodig zijn, dan dient er nee gezegd te worden tegen productie.
In de circulaire economie staat het voorkomen of reduceren van afval centraal. Dit kan door minder grondstoffen te gebruiken, maar ook door bijvoorbeeld snijafval te verminderen.
Om bouwafval te reduceren moeten zowel het materiaalgebruik als de processen in de bouw geoptimaliseerd worden. Denk aan het gebruik van duurzamere grondstoffen, maar ook aan het gebruik van nieuwe innovaties zoals modulaire bouw of prefab.
In deze context wordt renew gebruikt als ‘herontwerpen’. Tijdens deze stap wordt er vanuit het oogpunt van duurzaamheid gekeken naar het ontwerp. Er wordt onderzocht of er aanpassingen mogelijk zijn die ervoor te zorgen dat het gebouw voor een groter deel uit duurzame materialen bestaat en een lange levensduur krijgt.
Bij circulair bouwen staat het hergebruiken van materialen centraal. Het ultieme doel is om ervoor te zorgen dat vrijwel alle grondstoffen die in een bouwproject toegepast worden hergebruikt worden, maar ook bij nieuwe projecten dient zoveel gebruikgemaakt te worden van bestaande producten en materialen.
In een circulaire economie wordt wat kapot is zoveel mogelijk gerepareerd, waardoor er geen productie van nieuwe grondstoffen nodig is. Dit geldt niet alleen voor consumentenelektronica, ook in de bouw is het zeer lucratief en duurzaam.
Een gebouw renoveren is veel duurzamer dan een geheel nieuw gebouw realiseren. Door bouwmaterialen of bouwmodules op te knappen, kunnen ze naar originele staat (of zelfs beter!) worden teruggebracht waardoor de levensduur wordt verlengd.
Ook het reviseren van producten is een essentieel onderdeel van circulair bouwen, door van oude producten of onderdelen weer nieuwe producten te maken.
Herbestemming is het proces waarbij een product of materiaal aan het einde van zijn levensduur wordt genomen en er een nieuwe toepassing voor wordt gevonden. Dit kan de levensduur van een product verlengen, de behoefte aan nieuwe grondstoffen uitstellen en de hoeveelheid afval die naar de stortplaats gaat verminderen.
Recycling is een van de laatste strategieën om onze impact op het milieu te verminderen en natuurlijke hulpbronnen te behouden. Dit helpt om schadelijk afval uit de stortplaatsen te houden en te voorkomen dat vervuiling in de bodem en waterwegen terechtkomt.
Het is bekend dat bouwprojecten een van de grootste bronnen zijn van bouwafval, van gebroken bakstenen tot ongebruikt timmerhout. Door dit bouwafval te recyclen in plaats van op de stortplaats te laten belanden, wordt bouwafval aanzienlijk gereduceerd. Zelfs metaal en glas kunnen gerecycled en hergebruikt worden.
Recycling is een van de laatste stappen van circulariteit omdat het vaak nog veel energie kost om te recyclen en omdat dit vaak gepaard gaat met enig kwaliteitsverlies.
De allerlaatste strategie is het winnen van energie uit de verbranding van grondstoffen.
Om de milieu-impact van een bouwmethode te meten zijn er meerdere methodes die inzicht bieden in de milieubelasting van de gebruikte materialen.
De MPG is een objectief hulpmiddel dat aangeeft wat de milieubelasting is van de materialen die gebruikt worden om een bouwproject te realiseren. Hoe lager de MPG, des te duurzamer het materiaalgebruik.
Om te bepalen wat de milieubelasting is van een materiaal, wordt er door een hiervoor gekwalificeerde persoon een LevensCyclusAnalyse (LCA) gemaakt. Uit deze analyse worden elf indicatoren voor de milieubelasting van een product voortgebracht. Uiteindelijk krijgen deze indicatoren slechts één waarde: de schaduwkosten per eenheid van het product (bijvoorbeeld kg of m²).
De kenmerken van de verschillende materialen uit de LevensCyclusAnalyse wordt beheerd door de Stichting Bouwkwaliteit (SBK). Hierdoor hoeft er niet voor ieder product of materiaal een nieuwe analyse uitgevoerd te worden.
De MPG van een gebouw wordt berekend door de schaduwkosten van alle gebruikte materialen van een gebouw te berekenen en terug te delen door het totale vloeroppervlak en de technische levensduur van een gegeven functie (bijvoorbeeld woningbouw). De MPG wordt dus uitgedrukt in schaduwkosten per vierkante meter Bruto-vloeroppervlakte (BVO) per jaar.
De MPG geeft inzicht in de milieubelasting van de materialen die gebruikt worden voor het realiseren van een gebouw. Materialen hebben echter ook onderhoud nodig en moeten soms zelfs volledig vervangen worden.
Zachtere houtsoorten zijn bijvoorbeeld sneller aan vervanging toe dan harde houtsoorten. Maar een materiaal met een lange levensduur heeft niet per definitie een lagere belasting voor het milieu. De totale milieubelasting is afhankelijk van onder andere het ontwerp, het productieproces, het gebruik, het onderhoud en het einde-levensduur scenario.
Er zijn vier verschillende fases in circulair bouwen. IGG streeft ernaar zo vroeg mogelijk bij het bouwproces betrokken te zijn om een zo groot mogelijke impact te maken. We zetten de fases op een rij:
In de ontwerpfase wordt er gestart met een analyse van beschikbare materialen uit de biologische kringloop (biobased materialen) en de technologische kringloop (urban mining). Door het ontwerp af te stemmen op beschikbare materialen en producten, kunnen nieuwe materialen zo veel mogelijk worden voorkomen. Ook wordt hier alvast nagedacht over het demonteren van gebouwelementen bij einde-levensduur. Zo wordt ook de verschillende levensduur van gebouwverschillen meegenomen.
Tijdens de bouwfase worden elementen zoveel mogelijk in een gecontroleerde omgeving (lees: een fabriek) gemaakt om schadelijke uitstoot en overlast op de bouwplaats te minimaliseren. Bij voorkeur wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van emissievrij transport en bouwplaatsmaterieel. Op de bouwplaats wordt zo min mogelijk gebruikgemaakt van materialen (zoals PUR) die schadelijk zijn voor het milieu en tegelijkertijd een negatieve invloed hebben op de losmaakbaarheid van het gebouw
Omdat producten zijn ontworpen met het oog op toekomstig onderhoud en vervanging, zijn deze gemakkelijk uit het gebouw te halen indien nodig. Zo wordt wederom afval voorkomen en is het gebouw aanpasbaar aan de wensen van de toekomstige eindgebruikers en gebouweigenaren. Bouwproducten die uit het gebouw worden gehaald, vertegenwoordigen een zekere restwaarde. Dit in tegenstelling tot de traditionele bouw.
Na de gebruiksfase is het eind van de levensduur op gebouwniveau bereikt. Idealiter kunnen alle gebruikte grondstoffen en producten weer terugvloeien naar de biologische en/of technologische kringloop. Traditionele sloopbudgetten kunnen worden geschrapt omdat materialen – ook bij einde-levensduur – nog een restwaarde vertegenwoordigen. Dat betekent ook dat we gebouwen niet meer hoeven af te schrijven naar nul, maar naar diezelfde restwaarde.
Om ervoor te zorgen dat de bouwsector een duurzame sector wordt, is het essentieel dat we onze grondstoffen zorgvuldig inzetten en hoogwaardig hergebruiken. Afval wordt op deze manier de grondstof voor nieuwe bouwprojecten. We verspillen geen grondstoffen meer en sparen het milieu. Iedere uitgegeven euro heeft een zekere milieu-impact. Wilt u hier inzicht in hebben? Of samen met IGG uw milieu voetafdruk verkleinen?
Wij helpen u graag bij het ontdekken van de mogelijkheden. Neem vandaag nog contact op.
Heeft u vragen of bent u geïnteresseerd in een inhoudelijke kennismaking?
Neem contact met ons op